Czy z powodu niepoczytalności można uniknąć winy?

Jak się powszechnie przyjmuje w polskim systemie prawa karnego, tj. w art. 31 k.k. niepoczytalność jest okolicznością derogującą, tzn. wyłączającą winę, albowiem żeby przypisać konkretnemu sprawcy winę musi on być zdolny do zawinienia, a zatem musi wystąpić u niego brak zakłóceń czynności psychicznych o podłożu patologicznym, które uniemożliwiałyby takiemu sprawcy rozpoznanie znaczenia czynu lub pokierowanie swym postępowaniem. Wymaga w tym miejscu podkreślenia, że niepoczytalność należy zawsze odnosić do konkretnego czynu. Sąd zawsze obowiązany jest badać, czy sprawca w chwili popełnienia przestępnego czynu był poczytalny, to znaczy rozumiał jego znaczenie. W tym miejscu należy wskazać, że istnieją trzy źródła niepoczytalności, tj. choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe oraz innego rodzaju zakłócenia psychiczne i tu np. zatrucie organizmu alkoholem, czy narkotykami. Zatem niepoczytalność wchodzi w grę wówczas, gdy współistnieje z nią niemożności rozpoznania znaczenia danego czynu lub niemożności pokierowania swoim postępowaniem. Zgodnie z art. 31§2 k.k. osoba z ograniczoną poczytalnością jest odpowiedzialna za popełnione przez nią przestępstwa, jednakże może być ukarana łagodniej. Na podstawie art. 31§3 k.k. przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć. A zatem należy przyjąć, że pełnoletni w pełni poczytalny sprawca przyjmując np. środki odurzające ma możliwość i obowiązek przewidywania skutków swoich zachowań.

Art.  31.  Niepoczytalność, poczytalność ograniczona. Warunki odpowiedzialności karnej.

§  1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
§  2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
§  3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.