Obrona konieczna i przekroczenie jej granic.
W polskim systemie prawa karnego, tj. w art. 25 k.k. można wyróżnić następujące etapy obrony koniecznej, tj. zamach, w efekcie, którego następuje obrona konieczna, która musi być konieczna i współmierna do zamachu. Niezbędny jest także to, aby sprawca działał w zamiarze obrony bezpośrednio zaatakowanego dobra prawnego, nie zaś z woli odwetu. Zamach na dobro chronione prawem musi być także bezpośredni. Kolejnym elementem, który musi zaistnieć jest to, aby ów zamach był także bezprawny, tzn. sprzeczny z obowiązującym porządkiem prawnym. Zamach musi być także rzeczywisty. Zgodnie natomiast z treścią art. 25§ 2 k.k. wymaga się, aby zachowanie broniącego się było proporcjonalne, współmierne do grożącego niebezpieczeństwa, taki broniący się ma prawo skutecznie się bronić, natomiast to napastnika obciąża ryzyko szkodliwych następstw jego ataku. Należy powyższe rozumieć w ten sposób, że użycie niebezpiecznego narzędzia, np. siekiery w stosunku do napastnika atakującego gołymi rękoma będzie uznane jako przekroczenie granic obrony koniecznej, albowiem tego rodzaju zachowanie z całą pewnością jest nieproporcjonalne. W tym miejscu należy nadto wspomnieć, iż przekroczenie granic obrony koniecznej może mieć postać ekscesu intensywnego (zastosowanie środka niewspółmiernego) oraz ekscesu eksentensywnego (obrona przedwczesna). Skutkiem przekroczenia granic obrony koniecznej jest uznanie, iż broniąc się działał bezprawnie, co bezpośrednio wpływa na jego odpowiedzialność karną, jednakże sąd w takiej sytuacji może ale nie musi zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Co dalej idzie, zgodnie z art. 25§ 3 k.k., w przypadku przekroczenia granic obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami zamachu sprawca niepodlegania karze. Jak chodzi o problematykę obrony koniecznej, po zmianach w polskiej ustawie karnej aktualnie znajduje ona umiejscowienie w art. 231 b kk. Jak wynika z treści ww. przepisu osoba, która w obronie koniecznej odpiera zamach na jakiekolwiek cudze dobro chronione prawem, chroniąc w ten sposób bezpieczeństwo lub porządek publiczny, korzysta z ochrony prawnej. Oczywiście jak zawsze są jakieś wyjątki i w tym przypadku jest to sytuacja, w której to działanie sprawcy zamachu, skierowane przeciwko osobie odpierającej zamach, godzi czy to w jej cześć lub godność. Idąc dalej w omawianym przepisie musi kolejno dojść do takiego zachowania sprawcy, które będzie rzeczywiste, bezpośrednie i bezprawne, dalej musi zaistnieć konkretne zachowanie (w ramach obrony koniecznej) osoby odpierającej zamach i wreszcie w reakcji na uprzednie zdarzenie musi zrealizować się czy przestępny wobec osoby interweniującej. Zatem sam zamach na czyjeś dobro zamach nie powoduje jeszcze tej szczególnej odpowiedzialności karnej, jest nią dopiero reakcja skierowana przeciwko odpierającej go osobie, ale taka, która realizuje znamiona jakiegokolwiek czynu przestępnego. Nadto należy zauważyć, iż w zakres omawianej sekwencji zdarzeń nie wchodzą zachowania stanowiące przekroczenie granic obrony koniecznej.
Art. 25. k.k. Kontratyp obrony koniecznej.
§ 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 2a. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.
§ 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.
Art. 231b. k.k .Obrona konieczna.
§ 1. Osoba, która w obronie koniecznej odpiera zamach na jakiekolwiek cudze dobro chronione prawem, chroniąc bezpieczeństwo lub porządek publiczny, korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli czyn sprawcy zamachu skierowany przeciwko osobie odpierającej zamach godzi wyłącznie w cześć lub godność tej osoby.
